Το ψυχόδραμα είναι το ζέσταμα της ψυχής για δράση. Προέρχεται από τις λέξεις ψυχή και δράμα το οποίο δράμα προέρχεται από το ρήμα δρω. Ψυχή, μπορεί να οριστεί ως η ουσία του ανθρώπου. Είναι αυτό που είναι άυλο, άπιαστο, αόρατο στο μάτι αλλά ουσιαστικό. Η ψυχή περιέχει τις επιθυμίες μας, αυτά που θέλουμε, που ποθούμε, τις ανάγκες μας αλλά και τους φόβους, τις δυσκολίες, τους εφιάλτες, τα προσωπικά μας τέρατα. Η ψυχή περιέχει το φως αλλά και το σκοτάδι. Η σκιά δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την ύπαρξη του φωτός και το φως δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να δημιουργεί έστω και λίγη σκιά. Έτσι, φως και σκοτάδι συνυπάρχουν μέσα μας, και άλλοτε πηγαίνουμε προς το φως, προς την δράση, ενώ άλλοτε πηγαίνουμε προς το σκοτάδι, προς την αδράνεια.

 

Το ψυχόδραμα ανήκει στο χώρο της ψυχοθεραπείας και είναι μία μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας που ζεσταίνει την ψυχή προς το φως. Την ζεσταίνει να βλέπει έστω και το λίγο φως που μπορεί να υπάρχει μέσα μας. Με άλλα λόγια, ζεσταίνει το άτομο ώστε να μπορεί να δράσει. Κάποιες φορές, η σκιά είναι τόσο μεγάλη που πιάνει πολύ χώρο μέσα μας και δεν μπορούμε να δούμε αυτό το λιγοστό φως. Τότε, αναδύονται οι δυσλειτουργικοί μας ρόλοι. Οι ρόλοι που μας καθηλώνουν στο σκοτάδι. Τέτοιοι μπορεί να είναι ρόλοι όπως αυτοί του αυστηρού δικαστή, του απαξιωτικού συντρόφου, του πονεμένου παιδιού, του πληγωμένου μάρτυρα, της αδικημένης γυναίκας, του επικριτικού γονιού… Ρόλοι που μπορεί να υπάρχουν διαρκώς μέσα στις σκέψεις μας, σαν μια φωνή που μας επικρίνει λέγοντας «Δεν αξίζω. Δεν τα καταφέρνω. Είμαι ανίκανος». Οι δυσλειτουργικοί ρόλοι υπάρχουν μέσα σε κάθε άτομο, σε άλλους λιγότερο, σε άλλους περισσότερο, και αναδύονται ανάλογα με την περίσταση. Όταν συνδεόμαστε με το φως μέσα μας, τότε αναδύονται οι λειτουργικοί μας ρόλοι, αυτοί που μας πάνε μπροστά στην ζωή. Τέτοιοι ρόλοι είναι ο εραστής της ζωής, ο υπομονετικός δάσκαλος, ο αυθόρμητος ποιητής, ο καλός συνοδός του εαυτού… Στο ψυχόδραμα δουλεύουμε με τους ρόλους και τα συστήματα ρόλων στα οποία λειτουργούμε ως άτομα. Αποκτώντας επίγνωση αυτών των ρόλων καταφέρνουμε να γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να αναπτυσσόμαστε.

 

 

 

Ένα σημαντικό στοιχείο του ψυχοδράματος είναι η δουλειά με το υγιές μέρος της προσωπικότητας. Ως μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας το ψυχόδραμα δεν έχει ως στόχο να θεραπεύσει αλλά να διευρύνει το υγιές κομμάτι που υπάρχει μέσα μας. Είναι βέβαιο ότι μέσα σε όλους μας υπάρχει ένα κομμάτι που λειτουργεί καλά, υπάρχουν δηλαδή λειτουργικοί ρόλοι που μας βοηθάνε να προχωράμε. Στο ψυχόδραμα δουλεύουμε με τους λειτουργικούς μας ρόλους, με αυτό που λειτουργεί καλά μέσα μας, ώστε να μπορέσουμε να τους διευρύνουμε και να τους ανακαλούμε κάθε φορά που βιώνουμε μία δύσκολη κατάσταση, κάθε φορά που νιώθουμε ότι είμαστε σε αδιέξοδο.

 

Ο αρχικός στόχος του ψυχοδραματιστή είναι το άτομο να αποκτά επίγνωση των ρόλων στους οποίους μπαίνει, των συστημάτων ρόλων μέσα στα οποία λειτουργεί, των ρόλων που έχει υπερανεπτυγμένους και αυτών που θέλει να αναπτύξει περισσότερο. Ο ευρύτερος στόχος είναι το χτίσιμο μιας υγιούς προσωπικότητας, μέσα από την διεύρυνση των λειτουργικών ρόλων του ατόμου. Η διαδικασία διεύρυνσης των λειτουργικών μας ρόλων οδηγεί στην αύξηση της αυτοεκτίμησης και του αυθορμητισμού του ατόμου και της ορμής για δράση, της ορμής προς το φως, της ορμής προς τη ζωή.

 

Μέσα από την ψυχοδραματική διαδικασία, το άτομο γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του και μπορεί να απεγκλωβιστεί από το σενάριο ζωής που έχει φτιάξει μέχρι σήμερα, ώστε να μπορεί να γράψει νέα σενάρια ζωής. Το άτομο δηλαδή, μέσα από την ψυχοδραματική διαδικασία, εξασκείται να αντιδρά διαφορετικά σε παλιές καταστάσεις μπαίνοντας σε πιο λειτουργικούς ρόλους, ή μαθαίνει να αντιδρά επαρκώς σε νέες άγνωστες καταστάσεις. Η ανάπτυξη νέων λειτουργικών ρόλων και νέων συστημάτων ρόλων είναι μια αργή διαδικασία που θέλει φροντίδα και προσοχή. Όταν βγαίνει ένας νέος ρόλος που θέλει το άτομο να αναπτύξει, είναι μικρός και ευαίσθητος όπως ένα μικρό σποράκι. Χρειάζεται κατάλληλο χώμα, επαρκές νερό, φως και να έχει το άτομο υπομονή να το συνοδεύσει στο μεγάλωμά του για να καταφέρει ο σπόρος να πιάσει, να φυτρώσει, να βγάλει ρίζες, φύλλα, κλαδιά... να μεγαλώσει.

 

 

 

Το ψυχόδραμα είναι φιλοσοφία ζωής. Μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε σε ατομικές συνεδρίες, σε συνεδρίες ζεύγους, σε οικογενειακές συνεδρίες ή σε ομαδικές συνεδρίες. Σε μια ομαδική συνάντηση ψυχοδράματος συνήθως υπάρχουν πολλαπλά ζεστάματα και η δράση πολλαπλασιάζεται. Η μέθοδος του ψυχοδράματος συνίσταται στη δημιουργία εικόνων της υποκειμενικής πραγματικότητας του ατόμου και στην εκδραμάτιση επί σκηνής της πραγματικότητας αυτής. Το άτομο που δουλεύει το δράμα του στη σκηνή ονομάζεται πρωταγωνιστής. Ο πρωταγωνιστής καλείται στη σκηνή για να εκδραματίσει το θέμα που τον απασχολεί χρησιμοποιώντας είτε αντικείμενα, είτε άτομα (μέλη της ομάδας) που θα συμβολίζουν στοιχεία του δράματός του. Τα άτομα που βοηθούν στην εκδραμάτιση ονομάζονται βοηθητικά εγώ και συχνά αντιπροσωπεύουν τις διάφορες πλευρές του εαυτού του πρωταγωνιστή (τους διάφορους ρόλους του) ή, σε άλλη περίπτωση, σημαντικά πρόσωπα στην πραγματική ζωή του πρωταγωνιστή. Ταυτόχρονα με τον πρωταγωνιστή ζεσταίνονται (όπως λέμε στο ψυχόδραμα) και τα υπόλοιπα μέλη πάνω στα δικά τους θέματα, τα οποία αναδύονται μέσα από την εκδραμάτιση του πρωταγωνιστή και τη δική τους συμμετοχή, είτε ως βοηθητικά εγώ, είτε ως παρατηρητές, είτε μέσα από το μοίρασμα που γίνεται στο τέλος της εκδραμάτισης. Ο πρωταγωνιστής δηλαδή φτιάχνει εικόνες - εικονοποιεί το δράμα του - χρησιμοποιώντας αντικείμενα ή ανθρώπους και εκδραματίζει στη σκηνή. Αυτές οι εικόνες «γράφουν» μέσα στην ψυχή του ατόμου και συχνά το συνοδεύουν πολύ μετά το τέλος μιας ψυχοδραματικής συνάντησης.

 

Μέσα στην ομάδα μπορεί να δημιουργηθούν σχέσεις τήλε μεταξύ των μελών οι οποίες είναι σημαντικό να αναγνωριστούν από τον συντονιστή για να αποκτήσουν επίγνωση τα μέλη. Οι σχέσεις τήλε είναι σχέσεις που μας κάνουν να νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας, που μας κάνουν να νιώθουμε ότι η δυσκολία μας μπορεί να μοιραστεί ή ότι μπορούμε να είμαστε μόνοι μας μαζί με τους άλλους και να μοιραζόμαστε την μοναξιά μας. Επίσης σημαντική είναι η αναγνώριση των συμπληρωματικών σχέσεων μέσα στην ομάδα. Από αυτές τις σχέσεις, τα εμπλεκόμενα μέλη έχουν να μάθουν πολλά σε σχέση με το πώς βιώνει ο άλλος τον κόσμο έχοντας μια διαφορετική οπτική από τη δική του. Για να συμμετέχει κάποιος σε μια ομάδα ή σε μια συνάντηση ψυχοδράματος δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα περισσότερο από το να είναι απλά ο εαυτός του, αν και αυτό πολύ συχνά δεν είναι τόσο απλό!

 

Το ψυχόδραμα είναι ένας τρόπος να γνωρίσουμε αυτό που πραγματικά είμαστε και να μπορούμε να αναγνωρίζουμε μέσα μας το φως, έστω και το λιγοστό φως που μπορεί να υπάρχει σε μια δεδομένη στιγμή. Λέγοντας να αναγνωρίζουμε το φως σημαίνει να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα θετικά μας στοιχεία και τις ικανότητές μας ανά πάσα στιγμή, ακόμα και όταν βρισκόμαστε σε δυσκολία, ακόμα κι όταν βρισκόμαστε στα σκοτάδια μας.

 

Βένια Δεληκατερίνη

Μάρτιος 2017