Μετάβαση από την Παιδική στην Εφηβική Ηλικία: Διατηρώντας την Επικοινωνία με τον Έφηβο Ανοιχτή

Η εφηβεία είναι μία μεταβατική περίοδος συχνά φορτισμένη με ενοχή, ντροπή και δυσκολία για το καινούργιο και άγνωστο που έρχεται. Ταυτόχρονα, είναι μια περίοδος που σημαίνει πολλές αλλαγές στη σχέση γονιού – παιδιού. Το παιδί, κατά την περίοδο αυτή, βιώνει πολλές σωματικές, ορμονικές και ψυχολογικές αλλαγές. Συχνά, δεν αισθάνεται όμορφα με το σώμα του που αλλάζει, με την σεξουαλικότητά του που αφυπνίζεται, με τους γύρω του και εν τέλη με τον ίδιο του τον εαυτό που δεν τον αναγνωρίζει. Όλες αυτές οι αλλαγές προκαλούν ψυχολογικές μεταπτώσεις στον έφηβο που μπορεί να εκδηλωθούν, με εκνευρισμό, ένταση, τάση για απομόνωση και μία γενική αίσθηση μοναξιάς.

Μέρος της μοναξιάς που βιώνει ο έφηβος έχει να κάνει και με την δυσκολία που βιώνει ο γονιός από την πλευρά του στην επικοινωνία του με το παιδί που αλλάζει.  Ο γονιός προσπαθώντας να προσαρμοστεί στην καινούργια και συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση κάνει βήματα πίσω, μη θέλοντας να «αναχαιτίσει» την πορεία του παιδιού προς την ανεξαρτησία. Είναι σημαντικό να εκπαιδευτούμε ως γονείς στο πώς μπορούμε να είμαστε μαζί με τον έφηβο, χωρίς να σταματάμε την δική του πορεία. Το παιδί χρειάζεται να ξέρει ότι είμαστε εκεί δίπλα του οποτεδήποτε μας χρειαστεί, με ανοιχτό μυαλό και ανοιχτά αυτιά για να τον/την ακούσουμε. Συχνά, η ανεξαρτησία του παιδιού μπορεί να παρερμηνευτεί από τον γονιό. Η απομόνωση του εφήβου και το κλείσιμο της πόρτας μπορεί να σημάνει για τον γονιό μια δυσκολία επαφής με το παιδί. Γονείς στο ερώτημα αν περνάνε χρόνο με τον/την έφηβη και αν συνεχίζουν να κάνουν πράγματα όλοι μαζί ως οικογένεια, η απάντηση είναι «Το παιδί μου έχει πια τις δικές του παρέες και δε θέλει να βγαίνει μαζί μας» ή «Όταν βγαίνουμε είναι συνέχεια με το κινητό και στέλνει μηνύματα στους φίλους του. Δεν επικοινωνούμε.». Συνεπώς, ο γονιός μπορεί να νιώσει απόρριψη και να επικρατεί μια αμηχανία στην σχέση του με το παιδί κατά την περίοδο αυτή.

Είναι βέβαιο ότι ο έφηβος έχει ανάγκη τους γονείς του και χρειάζεται την επαφή μαζί τους, ακόμα και αν δεν το ζητάει για να μην δείξει αδυναμία, ακόμα κι αν κλείνει την πόρτα του. Μέσα του παλεύει να βρει τη θέση του από το παιδί που κάποτε υπήρξε, στον ενήλικο που κάποτε θα γίνει, και στην διάρκεια αυτού του ταξιδιού χρειάζεται τους γονείς του για συνοδοιπόρους. Η κλειστή πόρτα δεν σημαίνει «Μείνε έξω. Δεν σε χρειάζομαι πια». Σημαίνει, «Θέλω το χώρο μου, όπως εσύ θέλεις τον δικό σου». Μπορεί ακόμα να σημαίνει «Αν μου χτυπήσεις, εγώ θα σου ανοίξω όταν θα θέλω παρέα. Αν δεν θέλω παρέα εκείνη τη στιγμή μην το παίρνεις προσωπικά. Δεν μου φταις εσύ. Με εμένα τα έχω». Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος για τα παιδιά μας. Αν θέλουμε να μπορούμε να κρατήσουμε την πόρτα της επικοινωνίας μας ανοιχτή χρειάζεται υπομονή, κατανόηση, οριοθέτηση και δημοκρατική επίλυση των διαφωνιών μας.

Πιο συγκεκριμένα χρειάζεται:

Να είμαστε διαθέσιμοι, να διατηρούμε τον δεσμό που έχουμε ήδη χτίσει και να προσπαθούμε να τον ενισχύουμε. Στην προσπάθεια αυτή, είναι σημαντικός ο αποκλειστικός χρόνος που περνάμε με το κάθε παιδί μας ξεχωριστά. Βρίσκουμε τι αρέσει στο παιδί μας να κάνει, και αν είναι μια δραστηριότητα την οποία μπορούμε να ακολουθήσουμε, την κάνουμε μαζί. Ο αποκλειστικός χρόνος είναι πολύτιμος για τον έφηβο και για την σχέση μας. Θα σας πω μια ιστορία. Κάποτε μια μητέρα θύμωνε πάρα πολύ με τον γιό της που έβαζε μουσική heavy metal. Εκείνη δεν μπορούσε καθόλου να ακούει αυτή τη μουσική και ο γιός της την έβαζε επίτηδες δυνατά. Όταν κάποια στιγμή η μητέρα αποφάσισε να μιλήσει στον γιό της για αυτή της τη δυσκολία και του πρότεινε να βρουν μαζί μια λύση, εκείνος της ζήτησε να κάτσει να ακούσουν μαζί την μουσική που τόσο του αρέσει. Η μητέρα πραγματικά έκατσε μαζί με τον γιό της και για πρώτη φορά άκουσε τα λόγια από τα κομμάτια που εκείνος επέλεγε. Παρότι η μουσική της ήταν αποκρουστική, οι στίχοι της άρεσαν και για πρώτη φορά βρήκε νόημα σε αυτό που άκουγε το παιδί της. Έτσι, ένιωσε πιο κοντά του. Το παιδί από την πλευρά του, ήταν πολύ χαρούμενο που είχε μοιραστεί την αγάπη του για αυτού του είδους μουσικής με την μητέρα του. Από κοινού πλέον συμφώνησαν να ακούει το παιδί την μουσική που του αρέσει τόσο δυνατά, μόνο όταν η μητέρα του δεν είναι στο σπίτι και όταν εκείνη είναι στο σπίτι, να ακούει τη μουσική στο δωμάτιό του σε χαμηλή ένταση. Έτσι και έκαναν, και μάλιστα μια φορά στο τόσο, η μητέρα ρωτούσε τον γιό της να της πει κάποιον καινούργιο στίχο που έμαθε από τα τραγούδια του και αυτό ξεκίνησε να είναι ένα νέο σημείο αναφοράς για τους δυο τους. Αυτό που θέλω να πω εδώ, είναι ότι είναι πολύ σημαντικό να ακούμε το παιδί μας και να μπορούμε να βρίσκουμε κοινά σημεία αναφοράς που να αναθερμαίνουν τη σχέση μας.

Να μιλάμε στο παιδί μας με ειλικρίνεια για αυτό που αισθανόμαστε και να δηλώνουμε ξεκάθαρα τις ανάγκες μας. Το να μπορώ να αναγνωρίζω την δική μου ανάγκη και να της δίνω αξία, είναι το πρώτο βήμα στην δημοκρατική επίλυση των συγκρούσεων. Η μητέρα στην προηγούμενη ιστορία θα μπορούσε να παραμείνει θυμωμένη και αγανακτισμένη, και να προσπαθεί να κάνει το παιδί της να πειθαρχήσει απειλώντας ή ακόμα και τιμωρώντας το. Αντί αυτού, η μητέρα αποφάσισε να μιλήσει για τη δική της ανάγκη και να προσκαλέσει τον γιό της να βρουν μαζί μια λύση που να είναι δίκαιη και για τους δυο τους. Επίσης, η μητέρα ήταν ανοιχτή στο να ακούσει την ανάγκη του παιδιού της.  Με αυτό τον τρόπο, βρήκαν λύση σε μια σύγκρουση που το τελευταίο διάστημα τους ταλαιπωρούσε και τους απομάκρυνε.

Να περνάμε χρόνο μαζί ως οικογένεια και να κάνουμε τις οικογενειακές δραστηριότητες ελκυστικές ώστε οι έφηβοι να θέλουν να συμμετέχουν. Χρόνος μαζί μπορεί να είναι το να τρώμε όλοι μαζί ένα γεύμα την ημέρα ή όσο πιο συχνά μπορούμε μέσα στην εβδομάδα. Να παίζουμε παιχνίδια είτε έξω είτε μέσα στο σπίτι. Να παίζουμε ή να ακούμε μαζί μουσική. Να πάμε μαζί μία εκδρομή ή μια πεζοπορία στη φύση. Να πάμε να δούμε σινεμά, θέατρο ή να παρακολουθήσουμε μία συναυλία. Να συνεργαστούμε για να υλοποιήσουμε ένα έργο όπως για παράδειγμα το να βάψουμε έναν τοίχο στο σπίτι μας ή να φτιάξουμε ένα δώρο για τα γενέθλια της γιαγιάς.

Να διατηρούμε τις οικογενειακές παραδόσεις που είχαμε φτιάξει όταν τα παιδιά μας ήταν ακόμα μικρά. Οι οικογενειακές μας παραδόσεις είναι σημεία αναφοράς για τα παιδιά και τους προσφέρουν σταθερότητα και ασφάλεια, ιδιαίτερα κατά τις μεταβατικές περιόδους της ζωής τους.

Να ενθαρρύνουμε το παιδί μας στο να συζητάει όταν γυρνάει από το σχολείο χωρίς να γινόμαστε πιεστικοί. Διατυπώνοντας ερωτήσεις βασισμένες σε πράγματα που το παιδί μας έχει ήδη πει, εκφράζουν το πραγματικό μας ενδιαφέρον και μπορούν να εμπλέξουν το παιδί περισσότερο στη συζήτηση. Για παράδειγμα, «Χθες είχες αγωνία με το διαγώνισμα της φυσικής που είχατε σήμερα. Πώς πήγε;» Αν παρόλα αυτά εκείνη τη στιγμή δεν θέλει να μιλήσει, του δίνουμε το περιθώριο να μας μιλήσει όταν εκείνο νιώσει έτοιμο.

Να κρατάμε το σπίτι μας ανοιχτό για τους εφήβους μας και τους φίλους του. Κρατάμε επαφή τόσο με τους φίλους όσο και με τους γονείς των φίλων του παιδιού μας και κάνουμε το σπίτι μας ελκυστικό ώστε να θέλει να καλεί τους φίλους του και να διασκεδάζει μαζί τους στο σπίτι.

Τέλος, χρειάζεται να αναπτύξουμε την ικανότητα να ακούμε το παιδί χωρίς κριτική, χωρίς επίκριση, χωρίς να μειώνουμε ή να προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτό που νιώθει, χωρίς να προσπαθούμε να το συμβουλέψουμε ή να του δίνουμε λύσεις στα προβλήματά του. Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσουμε το παιδί μας που αντιμετωπίζει μια δυσκολία, είναι να είμαστε διαθέσιμοι και ανοιχτοί να ακούμε. Να στεκόμαστε δίπλα του όταν έχει ένα πρόβλημα και να μπορούμε να του δείχνουμε το δρόμο να βρίσκει μόνο του τη λύση. Όπως λέει μια κινέζικη παροιμία «Αν θες να χορτάσεις έναν άνθρωπο για μια μέρα δώσε του ένα ψάρι. Αν θες να τον χορτάσεις για μία ζωή μάθε του να ψαρεύει».